Walka ze smogiem - wybór ogrzewania

Jaki kocioł kupić by nie stać się potencjalnym sprawcą smogu? To pytanie zadaje sobie wiele osób, które ogrzewają dom, a w najbliższym czasie przymierzają się do wymiany pieca.

Na mocy obowiązującego prawa samorząd na danym terenie może zakazać stosowania danego paliwa lub wskazać minimalny standard emisji kotłów. Nowelizacja Prawa ochrony środowiska,  popularnie zwana "ustawą antysmogową" wnosi wiele dobrych rozwiązań, ale wciąż zwraca się uwagę na niedostosowanie wymagań prawnych do rzeczywistości.

Co to jest smog

Rozważania na temat walki ze smogiem warto rozpocząć od zdefiniowania samego pojęcia. Z problemem tym borykają się głównie wielkie miasta i związane jest to z dużą emisją wszelkich spalin do powietrza - tych komunikacyjnych, przemysłowych i pochodzących z ogrzewania prywatnych domów. W połączeniu z mgłą (z ang. smog=smoke+fog czyli dym+mgła) dochodzi do powstania nienaturalnej mieszaniny, która zalega nad miastem. Bezwietrzna pogoda dodatkowo utrudnia przemieszczanie się chmury smogowej, która staje się problemem o dużej skali. Wchodzące w skład smogu opary i zanieczyszczenia są niebezpieczne dla zdrowia. Mogą powodować astmę lub jej atak, alergie, a także niewydolność oddechową i przewlekłe zapalenie oskrzeli. Na tym nie koniec, smog ma niekorzystny wpływ na płód w łonie matki (w tym autyzm) oraz zwiększa zapadalność na nowotwory. Konsekwencją może być nawet śmierć. Problem smogu znacznie poszerzył swoją skalę - niegdyś temat ten dotyczył największych metropolii na świecie, dziś pojawia się również w znacznie mniejszych miastach. Jednym z warunków wystąpienia smogu jest również ukształtowanie terenu - tak jak to jest w przypadku Krakowa, który leży w obniżeniu przez co utrudniony jest odpływ zalegających mas powietrza nad miastem. Stąd też konieczność podjęcia działań na rzecz ograniczenia zanieczyszczeń powietrza w miastach (choć nie tylko).

fot.: Alternatywne źródła wytwarzania energii, jak pompy ciepła Hitachi, nie produkują smogu

Termomodernizacja domu - pierwszy krok walki ze smogiem

Działania antysmogowe wymagają zakrojonych na szeroką skalę działań. Jednym z pierwszych kroków jakie powinniśmy uczynić to jednak właściwa izolacja domów nowych oraz termomodernizacja budynków starych. Pozwoli to na utrzymanie optymalnej temperatury w budynku jak najmniejszym nakładem. Dlatego najpierw warto ograniczyć zużycie ciepła, a dopiero potem myśleć o tym, w jaki sposób je pozyskamy. Mniejsze zapotrzebowanie na ciepło (bo mamy dobrze ocieplony dom, z którego ono nie ucieka) to tańsza (bo o mniejszej mocy) instalacja oraz mniej zużytego paliwa, czyli spore oszczędności.

Jak to jednak często bywa, żeby zacząć oszczędzać najpierw konieczne jest zainwestowanie. Kluczem do zmniejszenia strat energii oraz ilości zanieczyszczeń emitowanych w wyniku spalania paliw kopalnianych jest właściwa termoizolacja. Przy średniej wielkości domu docieplenie ścian zewnętrznych przy użyciu wełny kamiennej o grubości 25 cm wiąże się z nakładem rzędu kilku procent wartości nieruchomości. Taka inwestycja zwraca się nam już po mniej niż 10 latach - bo zużywamy mniej energii i wydajemy mniej na ogrzewanie. Jest jeszcze jedna korzyść, którą trudno zmierzyć, ale ma kolosalny wpływ na nasze zdrowie i komfort życia, czyli czystsze powietrze w naszej okolicy. Przeczytaj >> Poprawa jakości powietrza w domu - przegląd urządzeń

Zanieczyszczone powietrze zewnętrzne - jak przeciwdziałać smogowi w domu

Samo zwalczanie smogu to bardzo ważne działania, jednak na ich skutki (poprawę jakości powietrza zewnętrznego) trzeba będzie jeszcze poczekać. Tymczasem chcąc cieszyć się dobrą jakością tego, którym oddychamy w domu powinniśmy wyposażyć się w urządzenia wychwytujące smog nim on dotrze do naszego domu, ewentualnie takie, które usuną go z wnętrz, w których mieszkamy, pracujemy, żyjemy.

fot.: Brevis - nawiewnik okienny z filtrem anty-smogowym oraz oczyszczacz powietrza Daikin

Walka z zanieczyszczeniami powietrza przez cały rok

• świadomość społeczna
  

Przede wszystkim trzeba walczyć ze skłonnościami oraz brakiem świadomości związanymi ze spalaniem śmieci. Przepisy przepisami a mentalność ludzka swoją drogą. Tylko zmiana świadomości stoi u podstaw zmian w zachowaniu. Mogą do tego przyczynić się różnego rodzaju elementy wpisane w kampanie informacyjne. Jest jednak metoda, która przemawia najskuteczniej do naszej wyobraźni - są to kary pieniężne za nieprzestrzeganie elementarnych założeń ekologicznego ogrzewania. Prewencyjne działania straży miejskiej oraz organów odpowiedzialnych za pomiar spalin wydobywających się z komina mogą przynieść skutek jeśli ich zakres zostanie powiększony.
 

• zmniejszenie zanieczyszczeń komunikacyjnych
  

Jednym z działań na rzecz ochrony jakości powietrza w miastach są działania promujących transport publiczny oraz ustalenia co do rodzaju pojazdów nie wpuszczanych do miasta. Są to głównie diesle starego typu, które nie posiadają filtrów cząstek stałych. W naszym zakresie pozostaje wybór środka transportu oraz możliwość korzystania z samochodów elektrycznych, które są najbardziej przyjazne dla środowiska.

fot.: Solsum - zobacz więcej informacji na temat stacji ładowania samochodów

• kontrola jakości opału
  

Do tego dochodzą działania na rzecz lepszego ogrzewania. Dotyczy się to zarówno technologii urządzeń do spalania oraz jakości paliw. Brak regulacji w zakresie handlu złej jakości węglem przyczynia się do pozornych "oszczędności" na ogrzewaniu. Trzeba koniecznie zrezygnować raz na zawsze ze spalania paliw węglowych spoza asortymentu - mułów, miałów. 

• modernizacja urządzeń grzewczych
  

Oprócz tego ważne jest aby wzmóc działania na rzecz wycofania ze sprzedaży pozaklasowych kotłów, tzw. kopciuchów. Każdego roku do polskich domów trafiają tego typu urządzenia grzewcze, które docelowo mają służyć przez kilka lat pogłębiając ten problem. Kupując kocioł koniecznie musimy zapoznać się z jego specyfikacją pod kątem norm w zakresie emisji zanieczyszczeń.

fot.: TECH Sterowniki - elektrofiltr ST-360 do montażu w istniejącym układzie kominowym

Zobacz także>> Wymagania dla kotłów na paliwo stałe - nowe przepisy

• programy na rzecz walki z zanieczyszczeniami powietrza
  

Większość instalacji w Polsce to dalej piece zasypowe, które technologicznie są przestarzałe, mają niską sprawność i emitują dużą ilość zanieczyszczeń do atmosfery. Wymiana i modernizacja systemów grzewczych powinna być wsparta programami antysmogowymi, jak np. funkcjonujący w naszym kraju fundusz "Kawka" realizowany przez Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej i mający na celu likwidację węglowych palenisk. Kierowany do Właścicieli domów i mieszkań, którzy mogli otrzymać dotację na likwidację kotła czy kuchni węglowej i zastąpienie ich rozwiązaniem proekologicznym. Dwie pierwsze edycje tego programu przyniosły wzrost zainteresowania oraz wdrożenie w domowe instalacje niskoemisyjnych źródeł ciepła typu kotły gazowe, pompy ciepła, ogrzewanie elektryczne oraz przyłączenie do miejskiej sieci ciepłowniczej.

Drugim realizowanym programem był "Ryś", którego celem miała być termomodernizacja budynków mieszkalnych, które łatwiej będzie ogrzać, a w konsekwencji zmniejszy się ilość produkowanych zanieczyszczeń

Do tego warto wspomnieć o programie  "Prosument", który miał propagować i pomagać wdrażać w działanie mikroinstalacji o charakterze ekologicznym.

Wszystkie te działania są jednak wygłuszane, ale jak zapowiada NFOSiGW w ich zamiarze jest stworzenie spójnej koncepcji w skali kraju promującej działania i rozwiązania proekologicznych instalacji. Oprócz tego samorządy prowadzą działania w skali lokalnej, o które warto zabiegać.

Wymagania emisyjne wobec domowych kotłów zgodnie z ustawą antysmogową

Wymagania nie mogą być wprowadzane z dnia na dzień. Potrzeba zatem przemyślanego procesu postępowania dla danego obszaru, który pomoże skutecznie, ale nie drastycznie dostosować wymagania do problemu smogu w danym rejonie. Pewne jest jednak, że działania trzeba podjąć jak najszybciej.
 

• ogrzewanie w Polsce  - dane statystyczne
  

Ogrzewanie wciąż jest postrzegane jako najbardziej obciążające budżet domowy. Stąd też ciągle można spotkać półśrodki oraz rozwiązania, które rzekomo mają się przyczynić do oszczędności. Najczęściej stosowanym paliwem w Polsce jest - najtańszy opał stały. W głównej mierze jest to węgiel kamienny i drewno, które używane są zazwyczaj jednocześnie lub zamiennie w tych samych kotłach i piecach. Do tego dochodzi brak regularnych przeglądów i prac serwisowych tyczących się czyszczenia kominów i przewodów dymowych w znacznej ilości gospodarstw domowych.

fot.: Hewalex - blisko 70% domów jednorodzinnych w Polsce ogrzewana jest kotłami węglowymi

• Zmiana nawyków palenia

Węgiel kopci tym mniej im grub­szego jest sor­ty­mentu. W prawidłowo obsługiwanym palenisku konieczne jest osiągnięcie temperatury rzędu 400-500oC, w której dojdzie do ekonomicznego bo niemal całkowitego wypalenia drewna lub węgla a dym unoszący się z komina będzie znacznie jaśniejszy i będzie go zdecydowanie mniej. Wkładanie dużych ilości paliwa prosto na żar jest nieekonomiczne, ponieważ paliwo nie ma czasu się spalić tylko musi znaleźć ujście w kominie. Oprócz marnotrawstwa paliwa fundujemy sobie duże ilości sadzy i smoły, które prowadzą do zatykanie się komina.

 

• Proekologiczne urządzenia grzewcze wpisujące się w założenia antysmogowe
  

Wybór ogrzewania uwzględniający nasze oddziaływanie na jakość powietrza to trudne zadanie, ale każdy kto się go podejmie zmniejszy ryzyko powstawania smogu w swojej okolicy oraz przyczyni się do poprawy standardu życia. Do urządzeń wpisujących się w te konwenanse zaliczamy:

OGRZEWANIE GAZOWE - uważane jest za najbardziej ekologiczne spośród konwencjonalnych źródeł energii. Może służyć do ogrzewania domu oraz do przygotowania c.w.u.. Istnieje możliwość przypięcia się do sieci gazowej, a jak tak owa nie przebiega w pobliżu naszego domu, wówczas konieczne jest zakupienie lub wydzierżawienie zbiornika.   Węgiel spalany w domowej kotłowni to kilka kilogramów pyłów rocznie emitowanych do atmosfery, podczas gdy spalanie gazu emituje mniej niż pół grama na rok.
fot.: Bosch	fot.: De Dietrich
Tradycyjne kotły gazowe - jest tańszy od kondensacyjnego. Jego największą zaletą jest jednak bardzo trwały wymiennik żeliwny. Poza tym w czasie pracy kotła nie dochodzi do powstania aż tak dużej ilości kwaśnych skroplin jak w przypadku modelów kondensacyjnych. Występuje w wersji wiszącej lub stojącej. W modelach z otwartą komorą spalania dochodzi do zassania powietrze do spalania z zewnątrz, powodując wychłodzenie pomieszczenia, w którym jest zainstalowany.	Kondensacyjne kotły gazowe - zużywa mniej paliwa ale jest droższy niż konwencjonalny. Zamknięta komora spalania chroni pomieszczenie przed wychłodzeniem. Wymaga podpięcia do komina odpornego na korozję, ponieważ wytwarza spore ilości kwaśnych skroplin. Kondensat (skropliny) muszą być dodatkowo odprowadzone do kanalizacji. Są do tego mniej trwałe niż ich konwencjonalne odpowiedniki.
OGRZEWANIE ELEKTRYCZNE - ekologiczne, jednak wciąż pokutuje opinia o tym, że jest najdroższe w użytkowaniu. Rozwiązanie idealne pod kątem wygody i obsługi. Bardzo ważna jest również możliwość współpracy z niekonwencjonalnymi źródłami ciepła, jak na przykład pompy ciepła. Nie wymaga kotłowni bo brak jest urządzenia typu piec, a do tego jest bezpieczne.
fot.: ELEKTRA   fot.: Fenix
POMPA CIEPŁA - jest to alternatywne źródło ciepła, dlatego też należy do grupy najbardziej przyjaznych środowisku. Nadal trzeba się jednak liczyć ze sporym nakładem inwestycyjnym na zakup urządzeń oraz wykonanie instalacji, później jednak można się cieszyć znacznie niższymi rachunkami za ogrzewanie. Pompa ciepła może pracować w 3 trybach - wodne, powietrzne lub gruntowe.
fot.: Stiebel Eltron - kompaktowa pompa ciepła solanka-woda WPC 13	fot.: Daikin - hybrydowa pompa ciepła Altherma jako kombinacja pompy ciepła z tradycyjnym kotłem gazowym
W nowym budownictwie pompy ciepła są obecnie standardem. Sprawiają one bowiem, że obciążenie grzejne jest niskie za sprawą dobrej izolacji, a system grzewczy o elastycznej regulacji mocy jest zawsze słusznym wyborem.
PIECE NA BIOPALIWA - biopaliwa, jak sama nazwa wskazuje są przyjazne dla środowiska. Tego typu ogrzewanie jest jednak nadal niszowe, ale konieczność dywersyfikacji źródeł energii zmusza do popularyzacji ich jako przyszłościowe. Biopaliwa są również przyszłością dla sektora rolnictwa. Piece do spalania biomasy są droższe niż modele tradycyjne, jednak kluczowe złożenie, czyli ochrona atmosfery przed szkodliwymi gazami powinna być priorytetowa. fot.: SAS
Przeczytaj także: Ogrzewanie domu i mieszkania - wybór rozwiązań zobacz artykuły z działu >> instalacje ekologiczne Instalacja fotowoltaiczna w domu - koszty, zyski, dofinansowanie