Światło w przestrzeni publicznej - lokomotywownia

Dojrzałe społeczeństwa potrafią korzystać z dostępnych im zasobów w sposób świadomy. W wielu przypadkach rozrzutność i marnotrawstwo bierze się z niezrozumienia lub niewiedzy, że coś można lepiej zrobić lub bardziej efektywnie spożytkować. Rozważmy to zagadnienie na przykładzie energii elektrycznej zamienianej na światło widzialne. Bo cóż to takiego jest światło? Promieniowanie elektromagnetyczne, na które reaguje siatkówka oka człowieka w procesie widzenia. Dopiero, gdy światło padnie na obiekty w naszym otoczeniu i odbite od nich dotrze do naszych oczu, możemy je dostrzec. I tu może nasunie się komuś pomysł, by w takim razie naświetlać wszystko tysiącami lumenów, dzięki czemu zyskamy znakomite widzenie obiektów i doskonałe warunki do pracy. Nic bardziej mylnego. Oświetlenie musi być WŁAŚCIWE. Właściwe pod wieloma względami.

Normy dla prawidłowego oświetlenia

Najczęściej kontrolowanym parametrem takiego oświetlenia jest jego natężenie na płaszczyźnie roboczej, co mogłoby wskazywać, że trzeba świecić z dużą mocą. Niemniej jednak zanim dana oprawa znajdzie zastosowanie w projekcie oświetlenia trzeba sprawdzić, czy ma odpowiedni wskaźnik ograniczenia olśnienia (UGR), zgodnie z normą PN-EN-12464-1: 2004. Wymagane wskaźniki UGR, różnią się w zależności od charakteru zadań wzrokowych wykonywanych w pomieszczeniach, wskazując na ważny element, jakim jest odpowiedni komfort widzenia. Kolejnym zagadnieniem jest równomierność oświetlenia zarówno w miejscu pracy jak i jego otoczeniu. W miejscu pracy nie może ona mieć wartości niższej niż 0,65 a w ciągach komunikacyjnych 0,4. Jaki z tego wniosek? Tworzenie właściwego oświetlenia to przemyślane dobranie stosownych opraw i odpowiednie rozmieszczenie ich w pomieszczeniu. Oczywiście normy związane z oświetleniem wnętrz obowiązują zarówno w miejscach pracy, jak i obiektach użyteczności publicznej. W przestrzeniach prywatnych każdy dobiera oprawy zgodnie z własnym gustem i preferowanymi poziomami intensywności oświetlenia.

Modernizacja oświetlenia w miejscach pracy

Pracownicy profesjonalnych firm oświetleniowych często otrzymują zadania poprawienia istniejącego oświetlenia w miejscach pracy. W praktyce sprowadza się to do wymiany przestarzałych opraw na takie, które poprawią komfort widzenia, a także obniżą rachunki płacone za energie elektryczną. Obecnie jest wiele sposobów, żeby uzyskać te dwa efekty jednocześnie. Ta łatwość wynika z dwóch powodów. Pierwszy to nadal funkcjonujące, stare, przez wiele jat niemodernizowane systemy oświetleniowe, realizowane „na wyczucie ” środkami dostępnymi kilka dekad temu. Zwłaszcza w dużych zakładach przemysłowych, gdzie oświetlenie było montowane w przypadkowych miejscach, bez odpowiedniego rozplanowania i bez dbałości o właściwe poziomy natężenia oświetlenia na stanowiskach pracy. Drugi to technika i technologia, które z roku na rok poprawiają wydajność źródeł światła i efektywność opraw oświetleniowych. Na niekorzyść starych opraw przemawia także ich stan techniczny, obniżający sprawność działania i zagrażający bezpieczeństwu użytkowników. Zakurzone odbłyśniki, brudne klosze, niekompletne zabezpieczenia grożące wypadnięciem klosza czy źródła z oprawy, to najczęściej widoczne mankamenty starych opraw. Oprócz przewagi technicznej bardzo ważny jest aspekt zdrowia pracowników. Trzeba tu przypomnieć, że w Polsce dopiero od marca 2007 roku obowiązuje Dyrektywa europejska RoHS, ograniczająca stosowanie ołowiu, kadmu, rtęci, PPB czy PBDE w wyrobach powszechnego użytku. Wymieniając stare oprawy i źródła światła, eliminujemy z otoczenia niebezpieczne dla zdrowia pierwiastki i substancje zawarte w tych produktach.

Perfekcyjnie oświetlona lokomotywownia

Jak widać zalety modernizacji oświetlenia można rozpatrywać na płaszczyźnie technicznej (wydajność i efektywność), ekonomicznej (niższe rachunki za prąd) i zdrowotnej (zdrowi, zadowoleni pracownicy). Na szczęcie mamy w kraju coraz więcej zarządów i dyrektorów, którzy świadomie poprawiają warunki pracy w swoich przedsiębiorstwach. Jako przykład warto podać modernizację hali D w lokomotywowni Łódź Olechów należącej do PKP Cargo S.A. Ten imponujący kompleks powstał w roku 1941 i od początku swojego funkcjonowania należał do największych dworców towarowych w Europie. W jego skład wchodzi lokomotywownia, nieczynna już wieża wodna oraz budynki administracyjno-magazynowe.

Oprawy EURO MTH-400-21AL i AVIA MTH-478/400W-B, które znajdują się obecnie w budynkach tego, jednego z największych w Polsce kolejowych terminali towarowych, są pyłoodporne, zapewniają też skuteczną ochronę przed bryzgami wody (EURO ma IP54, AVIA oferuje IP65). Ich wydajność i trwałość sprawia, że doskonale sprawdzają się w takich przestrzeniach jak hale produkcyjne, magazyny wysokiego składowania, wiaty, zadaszone składowiska czy warsztaty. Przed modernizacją oświetlenie główne hali, stanowiły oprawy ze źródłami rtęciowymi zawieszone na konstrukcji stropu oraz, żeby zapewnić większe natężenie światła w miejscu pracy, pod suwnicą. Doświetlenie boczne stanowiły uliczne oprawy rtęciowe zamontowane na słupach konstrukcji nośnej hali. Te ostatnie, umieszczone na wysięgnikach zostały ustawione tak, że ich światło padało głównie na ściany boczne i w niewielkim stopniu oświetlało miejsca pracy.

Zadanie opracowania właściwego sposobu modernizacji oświetlenia, otrzymał Regionalny Kierownik ds. Inwestycji Spółki Kanlux Pan Dariusz Polanowski. Ponieważ, na co dzień rozwiązuje takie problemy, sprawnie opracował koncepcje zmiany zarówno typu jak i rozmieszczenia opraw. Swoje przemyślenia poparł obliczeniami zadanych poziomów natężenia oświetlenia na płaszczyznach roboczych. Nie bez powodu użyta tu została liczba mnoga, gdyż trudność tego zadania polegała na opracowaniu takiego rozwiązania, które gwarantuje właściwe oświetlenie pojazdów z góry i z boku. Dlatego oświetlenie zostało podzielone na dwie sekcje. Pierwsza to oświetlenie górne, realizowane za pomocą wspomnianych opraw EURO MTH-400-21AL ze źródłami metalohalogenkowymi. Zapewniają one bardzo silne światło, którego rozsył jest kierunkowany przez aluminiowy odbłyśnik o wysokiej sprawności. Dodatkową zaletą jest możliwość przemieszczania oprawki źródła światła względem odbłyśnika po wewnętrznej prowadnicy, dzięki czemu możemy uzyskać optymalny rozsył światła dostosowany do wysokości zawieszenia oprawy. Druga sekcja to oprawy AVIA MTH-478/400W-B, również ze źródłami metalohalogenkowymi. Zamontowane na kratownicach konstrukcji hali, wysyłają światło bezpośrednio w miejsca gdzie trwają codzienne prace naprawcze i remontowe. Uchwyty mocujące opraw pozwalają dowolnie regulować kierunek świecenia opraw, co przyczynia się do optymalnego ich wykorzystania. Kolejną zaletą emisji światła z góry i z boku jest minimalizacja zjawiska cienia. Przy oświetleniu z jednego kierunku często sam pracownik ogranicza sobie światło w miejscu pracy. Kolejnym pozytywnym efektem tej modernizacji, jest wzrost współczynnika oddawania barw Ra, który dla źródeł rtęciowych wynosi około 45 podczas gdy przy lampach metalohalogenkowych przekracza 80. Ma to kluczowe znaczenie dla bezpieczeństwa transportu szynowego, gdzie rozróżnianie barw jest bardzo istotne chociażby podczas łączenia instalacji elektrycznej i sterowania, gdzie przewody o odpowiednich barwach muszą trafić na właściwe miejsca w szafach sterowniczych. Zmodernizowana hala D wraz z nowym oświetleniem może być teraz wzorem do naśladowania dla innych.

Oprawy najnowszej generacji

Oczywiście oprawy na źródła metalohalogenkowe dziś wciąż jeszcze bardzo popularne, sprawdzone i trwałe wkrótce zostaną wyparte przez nowe technologie. Już dziś w wielu obiektach instalowane są oprawy wyposażone w diodowe źródła światła, czyli LED. Technologia ta wkroczyła do branży oświetleniowej z dużym rozmachem i obejmuje produkty przeznaczone zarówno dla gospodarstw domowych (plafoniery DABA LED czy PIRES LED), obiektów użyteczności publicznej (oprawy downlight ROUNDA LED albo CARSA LED), miejsc pracy (panele CODIA LED lub BRAVO LED) jak i w oświetleniu zewnętrznym (naświetlacze RINDO LED, MONDO LED lub TINI LED). Jak każde nowe rozwiązanie ma swoich przeciwników i zwolenników. Jako dynamicznie rozwijająca się nowa dziedzina w oświetleniu podlega nieustannym zmianom, stąd z każdym rokiem pojawia się nowa generacja LED. Równolegle są tworzone standardy według których można będzie oceniać jakość, trwałość oraz powtarzalność parametrów opraw i źródeł światła tego typu. Obecnie większość dostępnych na rynku produktów zawiera informacje tylko o nominalnych parametrach diod użytych w oprawie czy źródle światła. Rzadkością jest rzetelne podawanie całkowitej mocy pobieranej przez układ zasilacz + źródło. Dla opraw z kloszem często podawane są wartości strumienia świetlnego chipu LED wg karty producenta. Naraża to wykonawcę na problem przy odbiorze inwestycji, gdyż pomierzone wartości natężenia światła mogą być nawet o 40% niższe od zakładanych (w zależności od materiału klosza, tłumienie światła może wynosić od 30% do 60%). Firmy sprzedające oprawy i źródła LED niskiej jakości, podające dodatkowo zawyżone parametry wydajności świetlnej (lm/W), przyczyniają się do obniżenia zaufania do wszystkich wyrobów, w których zastosowana została ta technologia. Dlatego trzeba zaufać firmom, które kontrolują wyroby wprowadzane na rynek i mają procedury zapewniające utrzymanie jakości każdej dostawy. Oprócz wymienionych powyżej problemów technicznych, główną barierą szerokiego wejścia oświetlenia LED na rynek, jest dość wysoka cena zakupu. Wiele firm zamieszcza na swoich stronach www tzw. kalkulatory oszczędności gdzie starają się udowodnić przewagę własnych opraw odpowiednio prezentowanymi danymi technicznymi. Trzeba bardzo uważnie analizować zawarte tam założenia, a najlepiej zweryfikować je u profesjonalnego specjalisty ds. oświetlenia. Nie zawsze czas zwrotu nakładów na inwestycje jest tak krótki, jak to nam pokazują. Tworząc właściwe oświetlenie zawsze warto skorzystać z pomocy właściwego człowieka. Taką osobą jest wspomniany już w artykule Dariusz Polanowski. Wystarczy wejść na stronę www.kanlux.pl i wybrać zakładkę Kontakt/Inwestycje, a następnie wysłać zapytanie lub zadzwonić.

Podsumowanie

Z wielu możliwości, które musi rozważyć obecnie inwestor, niewątpliwie przeszłość należy do modernizacji oświetlenia z zastosowaniem technologii LED. Nie można oczywiście na siłę i bez kalkulacji wszędzie stosować tylko tego typu opraw, jednak technologie pokazywane na największych targach nie pozostawiają złudzeń. Źródła LED oferowane samodzielnie oraz montowane w oprawach uzyskują coraz lepszą efektywność przy równoczesnej poprawie trwałości i podwyższaniu współczynnika oddawania barw Ra. Dzięki małym gabarytom źródeł i zasilaczy mogą powstawać zupełnie nowe formy opraw o bardzo precyzyjnej optyce, świecące dokładnie tam gdzie zostały skierowane. Projektanci i architekci, przy stale rosnącej ofercie opraw i źródeł światła, mogą wspomagać się wiedzą fachowców z firm oświetleniowych, którzy dobiorą właściwe oświetlenie. Oświetlenie łączące efektywność świetlną, wygodę widzenia a także pozbawione szkodliwych pierwiastków i substancji chemicznych. Tak przeprowadzona modernizacja przyczyni się do zwiększenia zyskowności przedsiębiorstwa poprzez poprawę wydajności pracy, ograniczenie wydatków na energie elektryczną a także zmniejszenie liczby wypadków i zwolnień lekarskich. Kończąc chciałbym wystosować apel do tych, którzy jeszcze się wahają: wykorzystujcie mądrze dostępne zasoby; zamiast tracić pieniądze na energię elektryczną modernizujcie oświetlenie, bo to jedna z najszybciej zwracających się inwestycji.