Wybieramy kocioł CO i grzejniki

Dom czy też mieszkanie jest bardzo ważne i wyjątkowe w życiu każdego człowieka, dlatego też dbamy o to, aby było wygodne, przytulne i… ciepłe. Zapewnienie odpowiedniego systemu ogrzewania jest zasadniczą kwestią dla właścicieli budynków. Obecnie w nowo budowanych domach najczęściej wybieranym sposobem ogrzewania są nowoczesne kotły połączone z grzejnikami. Aby wybrać najlepszy system ogrzewania dla swojego domu czy mieszkania, warto zapoznać się z ofertą rynku w tym zakresie.

fot.: kocioł gazowy w kuchni

Wybieramy kocioł

Przy wyborze odpowiedniego kotła ważną kwestią jest określenie jego mocy, która zależy od wielkości budynku/mieszkania, jego izolacji i szczelności. Najlepiej zdefiniowanie mocy pieca pozostawić w gestii doświadczonego instalatora, który uwzględniając dane techniczne dotyczące murów budynku, a także wielkość i rozmieszczenie pomieszczeń oraz źródła ciepła (położenie grzejników, jak i miejsc poboru ciepłej wody), określi, jakiego typu ogrzewanie i jakiej mocy piec będzie najlepszym rozwiązaniem. Dokonuje on analizy dotyczącej zapotrzebowania budynku na ciepło, które - jak już wspomnieliśmy - zależy od izolacji i szczelności murów. Dla domów starych o słabej izolacji i nieszczelnych oknach wynosi ono ok. 100 W/m², w nowym budownictwie waha się w granicach 45-75 W/m², zaś budynki niskoenergetyczne lub o zwiększonej izolacji termicznej mają zapotrzebowanie na ciepło poniżej 45 W/m². Mając takie informacje, instalator określa moc grzejników niezbędnych do ogrzania poszczególnych pomieszczeń, a zsumowanie tych danych (czyli mocy wszystkich grzejników znajdujących się w domu/mieszkaniu) daje mu wiedzę, jakiej mocy kocioł należy wybrać.

Jeśli wiemy już, jaką moc kotła potrzebujemy do naszego domu lub mieszkania, musimy jeszcze zdecydować, jakiego rodzaju ma to być kocioł. Wybór zależy od paliwa, jakim chcemy ogrzewać dom, od miejsca, w którym piec będzie się znajdował, a także od wysokości zapotrzebowania na ciepłą wodę.

Wybór kotła w zależności od rodzaju paliwa

• Kotły na paliwo stałe

Kotły na paliwo stałe najczęściej znajdują zastosowanie w domkach jednorodzinnych, wymagają bowiem - ze względu na swoje wymiary - osobnego pomieszczenia - kotłowni lub piwnicy. Zaletą tego typu kotłów są niższe koszty zakupu i eksploatacji w porównaniu z piecami gazowymi, wadą natomiast jest konieczność składowania paliwa oraz obsługi pieca przez użytkownika.

Wybierając piec, w pierwszej kolejności należy zastanowić się, jaki rodzaj paliwa chcemy w nim spalać. Większość kotłów bowiem konstruowana jest do konkretnego rodzaju paliwa i tylko jego spalanie daje najlepsze efekty. Stosowanie innego rodzaju paliwa, choć możliwe, powoduje znaczny, nawet kilkunastoprocentowy spadek sprawności pieca oraz emisję szkodliwych związków do środowiska. Mamy w tym zakresie do wyboru kilka możliwości:
 

• węgiel kamienny (koks, miał, ekogroszek),
• drewno (szczapy, zrębki),
• pelet,
• brykiety,
• wierzba energetyczna, zboża energetyczne, słoma.

• Piece wielopaliwowe
  

Na rynku są także dostępne piece, w których bez przeszkód można stosować różnego rodzaju paliwa, tzw. piece wielopaliwowe. Dzielą się one na:
 

• jednokomorowe - w jednej komorze mogą być spalane paliwa stałe, jak i płynne. W niej znajdują się dwa otwory, przez jeden wsypuje się paliwa stałe, w drugim montuje się palnik do paliwa płynnego. Jednak jeśli chcemy zastosować w piecu paliwo stałe, palnik musimy zdemontować;
   
• dwukomorowe - wyposażone w dwie oddzielne komory na każdy rodzaj paliwa, nie musimy zatem demontować palnika przy ogrzewaniu paliwem stałym. Zaletą tych pieców jest pełna automatyka – kiedy w jednej komorze skończy się paliwo stałe, piec automatycznie przełączy się na spalanie paliwa płynnego w drugiej komorze.

Wybór kotła w zależności od typu konstrukcji

Jeśli zdecydowaliśmy się już na rodzaj paliwa, jakim chcemy ogrzewać dom i wodę użytkową, czas pomyśleć, jaki typ konstrukcji pieca będzie dla nas optymalny:

• kotły bez nadmuchu - są to kotły o najprostszej konstrukcji i najtańsze na rynku. Wyróżniamy dwa rodzaje tych pieców:
   

* z górnym spalaniem - zwane komorowymi - można w nich palić koks, węgiel, zastępczo drewno. Komora zasypowa jest jednocześnie komorą spalania. Wadą tych pieców jest mała efektywność i konieczność częstego dokładania paliwa - stałopalność na jednym załadunku wynosi ok. 8 godzin;

* z dolnym spalaniem - zwane zasypowymi - mają nowocześniejszą konstrukcję, są bardziej wydajne, przy zużyciu mniejszej ilości paliwa niż piece z górnym spalaniem, ale są też droższe. Spalanie w tego typu kotłach odbywa się na tylnej ścianie komory zasypowej lub w komorze spalania, która znajduje się za komorą zasypową. Stałopalność tych pieców jest dużo wyższa niż ze spalaniem górnym, zależy od wielkości komory spalania i może sięgać nawet 18 godzin;

• kotły z nadmuchem wentylatorowym - są najnowocześniejsze, ale też droższe od dwóch poprzednich. Można w nich spalać węgiel kamienny, miał węglowy oraz drewno. Powietrze do procesu spalania dostarczane jest przez wentylator, a całym procesem steruje mikoprocesor. Ich stałopalność wynosi nawet 36 godzin. Kotły te można podłączyć do pokojowego regulatora temperatury (termostatu). Tego rodzaju piece są najbardziej uniwersalne, pozwalają bowiem spalać różnego rodzaju paliwa, oraz wygodne - wymagają obsługi nie częściej niż raz, dwa razy na dobę.
   

Na rynku dostępne są jeszcze inne rodzaje pieców - kotły zgazowujące (zwane też kotłami na holzgas) oraz z podajnikiem paliwa. Piece zgazowujące produkują z drewna gaz drzewny, który następnie jest spalany, dzięki czemu piece te są bardzo wydajne. Stałopalność ich wynosi od 8 do nawet 24 godzin, w zależności od wielkości komory spalania.

Z kolei kotły z podajnikiem paliwa (retortowe) są najwygodniejsze w użytkowaniu, bowiem wyposażone są w zasobnik na paliwo i automatyczny podajnik (załadunek starcza na 2-5 dni pracy). Porcja spalanego paliwa jest w nich tak dozowana przez sterowniki, by kocioł pracował zawsze z mocą niezbędną do utrzymania temperatury w pomieszczeniach domu ustawionej przez użytkownika. Zazwyczaj paliwem stosowanym w tego rodzaju kotłach jest ekogroszek.

Na podobnej zasadzie - również posiadają sterowniki, automatyczne podajniki i zasobniki paliwa - skonstruowane są piece z podajnikiem tłokowym, w których jako paliwo stosuje się miał węglowy (mniejsze cząsteczki niż ekogroszek) oraz piece z podajnikiem ślimakowym lub pneumatycznym na pelety (granulowane odpady drzewne).

• Kotły gazowe

Kotły gazowe mają wszechstronne zastosowanie, nadają się do ogrzewania zarówno małych mieszkań, jak i dużych domów. Są wygodne w użytkowaniu - stale gotowe do pracy i proste w obsłudze. Wyróżniamy kilka rodzajów kotłów gazowych:
 

• stojące lub wiszące - stojące są większe (z tego względu najlepiej umieścić je w osobnym pomieszczeniu), ale też bardziej wytrzymałe ze względu na żeliwny wymiennik ciepła. Zaletą wiszących są niewielkie gabaryty, w związku z czym nie potrzebujemy zbyt wiele miejsca na ich zainstalowanie, np. w kuchni czy w łazience. Wyposażone są w stalowy wymiennik ciepła;
   
• jedno- lub dwufunkcyjne - różnią się pod względem funkcjonalnym: jednofunkcyjny służy wyłącznie do podgrzewania wody krążącej w systemie centralnego ogrzewania, czyli w rurach CO i grzejnikach, zaś dwufunkcyjny służy do ogrzewania domu (poprzez grzejniki), jak i wody użytkowej. W tym rodzaju kotła woda użytkowa podgrzewana jest od momentu, kiedy domownik odkręci kurek ciepłej wody, i do czasu, kiedy zakręci kurek, a zatem woda ogrzewana jest przepływowo. Takie rozwiązanie nie jest do końca komfortowe, zwłaszcza w dużych domach - kiedy woda płynie w dwóch źródłach, np. z baterii wannowej oraz w kranie nad zlewem kuchennym, ciśnienie i temperatura wody w obu są niskie. Aby temu zapobiec, można zdecydować się na kocioł dwufunkcyjny z zasobnikiem - produkt droższy, ale dużo wygodniejszy i dający większy komfort użytkowania. Taki zasobnik ma pojemność od 20 do 60 L i magazynuje ciepłą wodę, dzięki czemu z kranu popłynie od razu podgrzana woda, a w przypadku jej poboru z kilku źródeł nie nastąpi spadek ani ciśnienia, ani temperatury. Ponowne napełnienie zbiornika i ogrzanie wody trwa ok. 5-10 minut W przypadku kotła jednofunkcyjnego można także dokupić zasobnik (te są dużo większe - ok. 100 L), który będzie magazynował ciepłą wodę na potrzeby użytkowe. Rozwiązanie te jest jednak droższe od pieca dwufunkcyjnego z zasobnikiem;

      Kocioł gazowy otwartą komorą spalania         Kocioł gazowy jednofunkcyjny z otwartą
                                                                    komorą spalania

• tradycyjne i kondensacyjne - w przypadku tradycyjnych mamy do wyboru kotły z otwartą oraz z zamkniętą komorą spalania. Te pierwsze są najtańsze i najbardziej popularne - pobierają powietrze do spalania gazu z pomieszczenia, w którym są zainstalowane. W tym miejscu, a zatem w łazience, przedpokoju lub kuchni, musi być zamontowana kratka wentylacyjna, przez którą zimą wpadać będzie niestety zimne powietrze z zewnątrz. Kotły z zamkniętą komorą spalania jedną rurą pobierają powietrze z zewnątrz, a drugą usuwają spaliny poza dom. Dzięki temu, że komora jest szczelnie oddzielona od pomieszczenia i wymiana powietrza i spalin odbywa się przez specjalne przewody, nie ma niebezpieczeństwa zatrucia się spalinami przez domowników w przypadku awarii pieca, ponadto zimne powietrze z zewnątrz trafia tylko do pieca, nie zaś do całego pomieszczenia. Natomiast piec kondensacyjny to rodzaj kotła z zamkniętą komorą spalania, ze specjalnym wymiennikiem ciepła, który dodatkowo odbiera ciepło ze spalin. Schładza je do niskiej temperatury (40-45°C), dokonuje kondensacji pary wodnej (która w przypadku dwóch poprzednich kotłów uchodzi do komina) i odzyskuje w ten sposób jeszcze dużą część energii. Niestety kotły te są dużo droższe od tradycyjnych. Kotły tradycyjne i kondensacyjne mogą być jedno- lub dwufunkcyjne.

  Kocioł gazowy dwufunkcyjny kondensacyjny           Kocioł gazowy jednofunkcyjny z zamkniętą
                                                                        komorą spalania

Dobieramy grzejniki

Grzejnik stanowi część instalacji, dlatego musi pasować do rodzaju zamontowanego kotła. Można zdecydować się na kocioł i grzejniki jednego producenta, wówczas będziemy mieć pewność, że doskonale będą ze sobą współpracować. Jeśli jednak nie mamy takiej możliwości, sprawdźmy dokładnie, czy wybrany kocioł i grzejniki będą kompatybilne - taką informację powinniśmy uzyskać zarówno u producenta kotła, jak i grzejników.

Typ kotła to jedno, a rodzaj instalacji to drugie. Ważne jest zatem także to, aby uwzględnić materiał, z jakiego są wykonane rury instalacji grzewczej. Jeśli mamy rury plastikowe, wielowarstwowe lub stalowe, możemy do nich podłączyć praktycznie każdy grzejnik. Jeśli jednak położyliśmy rury miedziane, nie powinniśmy - ze względu na ryzyko korozji całej instalacji - stosować do nich grzejników aluminiowych.

Orientacyjnie przyjmuje się, iż na 1 m² pomieszczenia o standardowej wysokości 2,5 m słabo izolowanego zapotrzebowanie cieplne wynosi >100 W, zaś dobrze izolowanego >40W. Maksymalną wydajność cieplną uzyskamy, montując grzejnik w miejscach najbardziej narażonych na straty ciepła, czyli pod oknem i kratkami wentylacyjnymi. Pamiętajmy także, że mniej wydajny pod względem cieplnym będzie grzejnik zabudowany.

Rodzaje grzejników:

• stalowe - najpopularniejsze z nich są grzejniki płytowe - im większa jest liczba płyt, tym większa jest moc grzejnika, przy jednoczesnym zachowaniu niewielkich gabarytów. Płyty czołowe mogą być gładkie lub faliste. Zaletą grzejników stalowych jest różnorodność ich wymiarów: 30-90 cm wysokości, 30-300 cm długości. Grzejniki stalowe są wrażliwe na jakość wody przepływającej w instalacji, radykalnie zmniejsza się ich trwałość, gdy do instalacji dostaje się tlen (dzieje się tak w przypadku ogrzewania wody kotłem na paliwo stałe). W łazienkach najczęściej spotyka się grzejniki stalowe drabinkowe;
   
• żeliwne - grzejniki najbardziej popularne w mieszkaniach z centralnym ogrzewaniem budowanych w poprzednim stuleciu. Choć obecnie wypierane są przez stalowe i aluminiowe, nie można im jednak odmówić kilku zalet: są bardzo odporne na korozję, ich trwałość wynosi nawet kilkadziesiąt lat, a ponadto długo utrzymują ciepło. Ich duża bezwładność cieplna pozytywnie wpływa na pracę kotła – palnik rzadziej się uruchamia, a po włączeniu dłużej funkcjonuje, dzięki czemu wolniej się zużywa i pracuje bardziej ekonomicznie;
   
• aluminiowe - pod względem budowy są podobne do żeliwnych - mają budowę członową, jednak pod względem funkcjonalnym zbliżone są do stalowych - mają niewielką bezwładność cieplną, czyli szybko się nagrzewają, ale i równie szybko stygną. Grzejniki aluminiowe są mniej popularne od stalowych.

Rodzaje podłączenia grzejnika do instalacji:

• dolne - najczęściej stosowane w nowym budownictwie. W tym przypadku woda doprowadzana i odprowadzana jest rurkami zamontowanymi na dole grzejnika, zazwyczaj po prawej stronie, choć lewostronne również są dostępne na rynku. Zdarzają się też podłączenia dolne umieszczone w połowie długości grzejnika - zamawiając je oraz lewostronne, należy liczyć się z dłuższym czasem realizacji zlecenia;
• boczne - woda doprowadzana i odprowadzana jest za pomocą króćców umieszczonych z boku grzejnika;
• krzyżowe - woda doprowadzana jest górą, a odprowadzana dołem po przeciwległej stronie grzejnika.

Podłączenie boczne i krzyżowe stosuje się w instalacjach remontowanych, w których wymienia się grzejniki żeliwne na stalowe lub aluminiowe, przy jednoczesnym pozostawieniu dotychczasowego rozmieszczenia rur instalacji CO.